Met hoeveel water, of juist met hoe weinig, moeten we in Nederland deze eeuw rekening gaan houden? En welk waterbeleid is daarvoor nodig? Dat zijn de onderliggende vragen voor de scenario's die kennisinstituut Deltares vandaag aan demissionair minister Harbers van Infrastructuur en Waterstaat en Deltacommissaris Co Verdaas aanbiedt.
Deltares maakt deze scenario's elke zes jaar. Hierin worden de 'wateropgaven' tot 2100 geschetst voor een Nederland met meer of minder klimaatverandering en meer of minder economische groei en bevolkingsgroei. Voor alle scenario's geldt dat in de zomer de tekorten aan zoetwater toenemen, regenbuien meer overlast veroorzaken en de gevolgen van overstromingen steeds groter worden. Het wordt dus natter én droger.
"Het wordt hard werken om alle urgente opgaven het hoofd te bieden", zegt Deltares-directeur Dirk-Jan Walstra. Er moeten volgens hem "fundamentele" keuzes worden gemaakt over waterbeheer, ruimtelijk beleid en watergebruik.
Een vraagstuk dat nu al urgent is en alleen maar urgenter zal worden, is de verdeling van zoetwater. Het aanbod ervan neemt af. In alle scenario's komen er langere perioden van droogte en zal er meer water verdampen door toenemende temperaturen. Ook komt er tijdens droge zomers minder water ons land binnen via de rivieren en dringt zout grondwater daardoor steeds verder het land binnen.
Aan de andere kant is er wel steeds meer vraag naar water, van alle kanten: er is zoetwater nodig om verzilting tegen te gaan, voor het beregenen van akkers, vernatting van natuur en laagveengebieden, en ook consumenten gebruiken op warme dagen meer water. "Niet alle functies kunnen te allen tijde van voldoende water worden voorzien, wat leidt tot maatschappelijke schade", is er in het rapport te lezen.
Steeds vaker zal de zogeheten verdringingsreeks in werking treden. Bij tekorten aan water gaan er voor scheepvaart, landbouw en recreatie eerst beperkingen gelden. Het voorkomen van schade aan dijken en onomkeerbare schade aan de natuur hebben de hoogste prioriteit.
In de scenario's wordt ook gekeken naar wateroverlast en waterveiligheid. Door zeespiegelstijging en hogere rivierafvoeren, zullen buitendijkse gebieden vaker onder water staan. Het gaat dan zowel om bebouwing in uiterwaarden als in stedelijk gebied, vooral in de Drechtsteden, zoals het Noordereiland, de Kop van Feijenoord en het Scheepvaartkwartier in Rotterdam.
Maar ook de kans op wateroverlast binnen de dijken neemt toe. Zomers door piekbuien en 's winters door lange perioden met regen. Vooral als er meerdere extreme omstandigheden tegelijkertijd plaatsvinden leidt het tot problemen: intense regen, hoge rivierafvoeren en een hogere zeespiegel, waardoor lozen in zee vaker moeilijk wordt. Riolering, beken en kleinere rivieren en boezems raken overbelast, en hebben niet meer genoeg ruimte om de grote hoeveelheid regen op te vangen. Hier moet met de inrichting van steden rekening mee worden gehouden.
Volgens Deltares is het huidige dijkversterkingsprogramma, dat loopt tot 2050, redelijk beducht op de gevaren die klimaatverandering met zich meebrengt. Daarna moet er veel gebeuren: extra dijkversterkingen, zandsuppleties voor de kust en er moet een besluit genomen worden over de stormvloedkeringen. Die moeten bij een hogere zee ook vaker dicht. Hoeveel er moet gebeuren is afhankelijk van hoe snel en sterk het klimaat verandert.
Voor het eerst wordt er ook stilgestaan bij mogelijke kantelpunten, zoals de onomkeerbare afsmelting van de West-Antarctische ijskap. Dat zou in Nederland al voor het eind van de eeuw tot bijna 2,5 meter zeespiegelstijging kunnen leiden en in de jaren erna nog veel meer. Er is voor dat geval nog geen scenario gemaakt. Daar is nog meer onderzoek voor nodig, zo valt in het rapport te lezen.
Volgens Deltares-directeur Walstra is ambitieus klimaatbeleid in het belang van iedereen. "Anders gaan we het tempo van alle veranderingen die er nodig zijn, maar moeilijk bijhouden." In een reactie laat minister Harbers weten dat er volgens hem al veel gebeurt, maar dat er nog wel meer gedaan moet worden. "Bijvoorbeeld het beter vasthouden, bergen en opslaan van water om droge zomers door te komen."
Volgens Deltacommissaris Co Verdaas begint onze klassieke wateraanpak - met technische maatregelen - te knellen. "We moeten ons land zo inrichten dat we de extremen beter op kunnen vangen. Dat gaat niet vanzelf, maar vraagt om keuzes die ingrijpen op onze leefomgeving en de manier waarop we ons land en water gebruiken."
De minister en de Deltacommissaris noemen 2027 het moment voor deze moeilijke besluiten. Dan wordt het Nationaal Deltaprogramma opnieuw vastgesteld.
De Iraanse rapper Toomaj Salehi is ter dood veroordeeld vanwege zijn rol bij de anti-overheidsprotesten in 2022. Dat zegt zijn advocaat tegen de Iraanse krant Sharq.
Salehi werd in oktober 2022 opgepakt omdat hij in zijn muziek steun uitsprak aan de protestbeweging. De dood van de 22-jarige Koerdisch-Iraanse Mahsa Amini was de aanleiding voor maandenlange protesten waartegen het regime hard optrad. De vrouw overleed nadat ze met veel geweld was opgepakt omdat ze haar hoofddoek te los zou hebben gedragen.
De rapper werd vorig jaar veroordeeld tot zes jaar gevangenisstraf, en ontliep toen de doodstraf door toedoen van het Hooggerechtshof. Een revolutionaire rechtbank in Isfahan heeft nu volgens de advocaat bepaald dat Salehi alsnog de doodstraf krijgt. Dat vonnis is volgens de raadsman in strijd met het oordeel van het hof. "We gaan zeker in beroep tegen deze uitspraak", zegt hij.
De Duitse parlementariër Ye-One Rhie (Bondsdaglid voor de SPD) maakt ook melding van het vonnis. Zij is politiek sponsor van Toomaj, wat inhoudt dat ze zijn zaak onder de aandacht houdt en de druk opvoert.
"Het is nog steeds volkomen onduidelijk hoe dit vonnis tot stand is gekomen", schrijft ze op X.
Salehi werd eind vorig jaar korte tijd vrijgelaten. In een video vertelde hij toen over martelingen in de cel. Zo zouden zijn armen en benen zijn gebroken. Hij moest tevens 252 dagen in eenzame opsluiting doorbrengen.
Sinds twee weken handhaaft de Iraanse politie de hoofddoekplicht voor vrouwen strenger. Op sociale media worden video's geplaatst waarin te zien is dat de politie hardhandig optreedt tegen vrouwen die zich niet aan de kledingvoorschriften houden.
Een 16-jarig meisje is vannacht overleden aan haar verwondingen nadat ze van grote hoogte uit een pand aan de Geldersekade in Amsterdam was gevallen, meldt AT5. Twee 16-jarige jongens renden na het incident de woning uit, zij zijn aangehouden. Het is nog niet bekend of er sprake was van opzet.
De politie ontving gisteravond rond 23.45 uur een melding over een groep jongeren die na het forceren van een toegangsdeur het pand binnengingen. "Toen de agenten aankwamen, troffen ze het meisje zwaargewond aan", zegt een woordvoerder. Ze werd gereanimeerd op straat en naar het ziekenhuis vervoerd. Daar overleed ze aan haar verwondingen.
Op het moment dat de politie ter plaatse kwam, renden twee jongens het pand uit. Zij zijn aangehouden als verdachten. Beide jongens zijn 16 jaar en komen uit Amsterdam. De politie onderzoekt of er nog meer mensen in het pand aanwezig waren.
In kader van het onderzoek kan de politie nog niets zeggen over de toedracht van het ongeval. "We houden rekening met verschillende scenario's", zegt de woordvoerder. "Ook met dat van een noodlottig ongeval." Vanwege de onduidelijkheid over het incident roept de politie eventuele getuigen op zich te melden.
Het Europees Parlement heeft ingestemd met een wet die grote ondernemingen verantwoordelijk houdt voor fouten in hun toeleveringsketen. Europa is daarmee het eerste continent dat harde regels stelt voor misstanden in de toeleveringsketen van bedrijven.
Deze "anti-wegkijkwet" verplicht grote bedrijven om actie te ondernemen wanneer er ergens in hun keten milieu-of mensenrechtenregels worden geschonden. Het gaat daarbij over problemen op gebieden als kinderarbeid, ontbossing, dwangarbeid en klimaatschade.
Lidstaten en grote bedrijven verzetten zich de afgelopen jaren tegen de wet. In december lag er een politiek akkoord, maar een aantal EU-landen kwamen daar toch nog van terug. Na een stemming onder de betrokken ministers lieten Frankrijk, Duitsland en Italië vorige maand de wet alsnog sneuvelen.
Europarlementariër Lara Wolters (PvdA) is aanjager van de anti-wegkijkwet. Volgens haar is er achter de schermen flink gelobbyd bij de grote bedrijven en de dwarsliggende lidstaten: "In december hadden we eindelijk een akkoord bereikt na 16 uur lang onderhandelen. Toen moest het van Frankrijk, Duitsland en Italië plots allemaal anders. De grote bedrijven hebben druk uitgeoefend op president Macron in Frankrijk en premier Meloni in Italië, waardoor er op het allerlaatste moment dit soort schijnbewegingen kwamen."
Om het akkoord dat nu is bereikt toch te halen, moesten aanpassingen gedaan worden om de drie landen binnenboord te halen. Zo is het aantal bedrijven waarvoor de wet geldt verminderd: eerst zouden bedrijven die meer dan 500 werknemers hebben, zich aan de wet moeten houden. Nu geldt dat voor ondernemingen met meer dan 1000 werknemers.
De wet treedt ook pas later in werking dan de bedoeling was, in 2028 in plaats van in 2027.
Voordat de wet in stemming werd gebracht deed Wolters een laatste oproep aan haar medeparlementariërs. "We maken een fundamentele keuze: accepteren we dat mensen aan de andere kant van de wereld onder onveilige omstandigheden en voor een paar euro per dag onze T-shirts maken?"
Ze is blij dat de wet er nu ondanks de aanpassingen toch door is: "Europa wordt nu het eerste continent dat een harde norm stelt tegen het wegkijken van misstanden in de keten van bedrijven."
De VVD heeft tegen de anti-wegkijkwet gestemd, tot grote irritatie van Wolters: "Het is hypocrisie ten top. Jarenlang had de partij de mond vol over de noodzaak van een Europese wet, maar als het erop aankomt kiest de VVD gewoon weer voor de winsten van bedrijven over de ruggen van de meest kwetsbaren."
De VVD is niet de enige die tegenstemde, ook JA21 verzet zich. "Deze wet die zogenaamd de economie moet verduurzamen, zadelt bedrijven op met dure regels. De verliezers zijn de bedrijven en de klanten, zij moeten nu extra veel gaan betalen voor hun producten", zegt Michiel Hoogeveen, JA21-Europarlementarier.
Voordat de wet in 2028 van kracht kan worden, zullen de EU-landen er nog formeel mee moeten instemmen. Dat gebeurt voor de zomer.